İNTİKAM, ŞİDDET VE AFFETME

İntikam ve öcde ödeşmek aranır. İntikam: benzeriyle misilleme yaparak ödeşmek; aşağılamanın karşılığında yaralamak; tatmin olma olanağı yakalamak anlamları taşır.

Amaçlı yapılan kötülükler ve saldırılar doğrudan intikam arzusu doğurur. Yanlışlıkla yapılan kötülükler intikamdan çok affa yakın dururlar.

İNTİKAMI ŞİDDETLENDİRENLER

Eylem, düşünce, söz ve duygu aracılığıyla incinmeler ve intikamlar olabilir. İntikam, ödeşilecek eylemin biçimine ve şiddetine göre belirlenir. Sadece kişinin kendisine değil sevdiğine, yaşam alanına, değerlerine yapılan saldırılar, dışlamalar ile de intikam duygusu doğar. Kimlik ve kendilik sınırlarını zedeleyen eylemlerin intikamı bir biçimde alınır. Kişiye uygulanan kötülük çok yaralayıcı ve utanç verici ise intikamı o kadar şiddetli olur. Kötülük sürekli ve tekrarlayıcı ise intikam daha güçlü olacaktır. Bu özellikler intikam alan kişinin intikamını alıp durmasını engeller.

İntikam bazen kötülüğü yapana değil başka bir yöne yöneltilir. Kötülüğü yapanla bağlantılı daha zayıf görülen ögelere saldırılabilir. Öfkeden gözü kararan, vahşileşen ve kişi ayrımı bozulanlar; korkusu ya da güçsüzlüğü yüzünden asıl kötülüğü yapana saldıramayanlar asıl hedeflerini değiştirirler. Çocukluğunda ağır travma, taciz ve suistimal yaşayanlar, kimlik sorunları olanların, daha önce suç işlemiş olanların intikamları daha acımasız ve şiddetlidir.

Bazen intikam karşıya hiç yöneltilemez ve kişi incinmeden doğan öfkesini kendine yöneltir. Kendini yok etme, kendini mahrum bırakma, kendini aşağılama, kendini yaralama gibi durumlar ortaya çıkar. Freud, bir incinmenin karşılığı -bir sözle, küfürle bile olsa- verilebilirse ruhsal açıdan rahatlatıcı olacağını belirtir. Sözün ve fiziksel gücün zayıf olduğu çocukluk döneminde öç alma ve saldırma arzusu tersine dönerek korkuya dönüşebilir.

İNTİKAM, ÇEŞİT ÇEŞİT

İntikamı dörde ayrılır. Birincisi açıktan alınan intikamdır ki kişinin dürüstlüğünü ve açıklığını gösterir. İkincisi gizlice alınan intikamdır ki bu korkakça ilerler, intikam alınmak istenen kişinin yokluğunda arkasından konuşma ve iş çevirme olarak yürütülür. Üçüncüsü bağlantısız intikamdır ki bu dinlemeyerek, karşısındakinin gereksinimlerini yok sayarak, rahatsız edici olduğunu hissettirerek, övgü ve teşekkürden yoksun bırakarak, küserek yapılır. Dördüncüsü iyilik yaparak intikam almadır. Bazen insanlar karşısındakine iyilik yaparak onun kötülüğüne neden olurlar.

İNTİKAM VE AFFETME

İntikam, bastırılmış duygulara karşı bir savunma olabilir. İntikam sırasında kaybın hissettirdikleri, ayrılığın acısı ve yas bir kenara bırakılır. Karşıya yaşatılan kayıp ile kişinin kendi kaybı tersine çevrilmeye çalışılır.

İNSANIN İÇİNDEKİ VE DIŞINDAKİ ADALET

İntikam ile yanlış doğruya, edilgenlik etkinliğe, yıkım onarıma çevrilirken adalet duygusu onarılmaya ve sürdürülmeye çalışılır. Adalet duygusu iç dünyanın olduğu kadar sosyal yaşamın dinamiklerini de dengede tutar. Adalet duygusu içsel iyi nesnenin korunacağına dair inancın garantisidir. Adalet duygusu yok olduğunda kötülük, yıkım, düzensizlik, korku ve şiddet hem iç hem dış dünyaya egemen olur.

Adalet duygusu iç dünyanın kurumsallaşması ile oluşur. İyi ve güçlü olan taraf iç dünyanın düzenini sağlar, yargılar oluşur, cezalar bilinir. Toplumda adalet sağlayacak kurumlar olması ve bu kurumlara duyulan güven intikam için adaletin ve yargılamanın kullanılmasını sağlar. Böylelikle kötülük yapma-intikam alma sarmalı kan davasına dönüşmez bir hukuk davası ile sonuca bağlanır. Ahlakı içselleştirmekte zorlananlar için kanunlar ve cezalar vardır.

İNTİKAMIN İYİSİ

Akthar, “yeterince iyi intikam”ın özelliklerini şu biçimde listeler: (1) bir kez uygulanır (2) düşlemde fazla eylemde azdır (3) kendine zarar vermeyi ve çileçekmeyi engeller (4) üretime yönlendirir (örn. düşmanın yanlışlıklarını anlatan bir kitap yazılmasına neden olursa) (5) kurban ve saldırgan arasındaki diyaloğu başlatır. Sağlıklı bir intikam ruhsallığa izinsiz giren kötü huylu düşünce ve düşlemlerin dışarı atılmasını sağlayarak ruhsal yaralanmayı onarır.

Horney intikam almanın yararlarından söz eder. İntikam; diğer insanların gerçek ya da düşlenen düşmanlıklarından kişiyi koruyabilir; kişinin yıkıcılığının kendine yönelmesini engelleyebilir; incinmiş onuru onarabilir.

Eğer intikam; süreğen, bağlantısız, yayılmacı, tüketici yani kontrolden yoksunsa; gizli, bulaşıcı bir biçimde kuşaklar boyu aktarılmalı, tümüyle eylem yüklü, yok edici, kendini yıkıcı, kendine yönelen bir biçim alırsa, affedicilikten tamamen yoksunsa yıkıcılığı ağır basar ve kötü sonuçlara yol açar.